Rzeka Widawa jako element ochrony przeciwpowodziowej miasta Wrocławia

Ocenia się, że powódź, która nawiedziła Wrocław w lipcu 1997 r. była największa w historii rzeki miasta. W powodzi zginęły 54 osoby a straty materialne oszacowano na 12 mld zł. Szacunki przepływów katastrofalnych wód powodziowych w Odrze powyżej Wrocławia wynosiły od 3600 do 3.700 m3/s. Maksymalny zrzut z Odry do Widawy wyniósł około 190-220 m3/s, podczas gdy maksymalny dopływ z własnej zlewni Widawy oceniono na 30-40 m3/s. Aby zapobiec katastrofalnym powodziom podjęto prace, które mają zabezpieczyć tereny wzdłuż Odry przed powodzią. W ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry w oparciu o umowę pożyczki i kredytu z Banku Światowego i Banku Rozwoju Rady Europy przygotowany został i wdrożony do realizacji Projekt Modernizacji Wrocławskiego Węzła Wodnego. Przyjęty przepływ obliczany dla powodzi 1000-letniej jest równy 3100 m3/s. Kanał Odra – Widawa będzie miał przepustowość 300 m3/s, a rzeka Widawa 366 m3/s. Korytem Odry w obszarze Wrocławia bezpiecznie popłynie 2800 m3/s. Pozostałą część wód powodziowych mają zatrzymać: zbiornik w Raciborzu, poldery Buków a rzeka Widawa przejąć nadmiar wód dopływających do Wrocławia co pozwoli zredukować przepływy do bezpiecznych rozmiarów. Przyjęcie z Odry 300 m3/s wiąże się ze znaczną przebudową kanału Odra - Widawa a także samej rzeki Widawy i jej obwałowań na 23 kilometrowym odcinku do ujścia do Odry. Wlot do kanału z Odry znajduje się na prawym brzegu (półce) terenów zalewowych rzeki Odry, w pobliżu stopnia Bartoszowice, na 244,5 kilometrze.

Konieczna była budowa nowego jazu wlotowego, złożonego z 3 ruchomych zamknięć i z jazu stałego,

− modernizacji obwałowań kanału Odra – Widawa i w dolinie Widawy,

- poszerzenie 3 mostów kolejowych i 4 mostów drogowych,

− budowa 2 nowych mostów autostradowych.

Opracowany przez SOGREAH Grenoble (Francja) model matematyczny oparty został o wykonane studia ekologiczne, geodezyjne, hydrauliczne i geologiczne, które stanowią podstawę do tego modelu. Aktualne wymiary kanału są wynikiem modelowania hydraulicznego wykonanego przez SOGREAH. Konieczna była jednak aktualizacja niektórych rozwiązań, wynikająca z konsultacji ekologicznych i społecznych oraz z nowych badań geodezyjnych, geotechnicznych i hydraulicznych wykonanych w latach 2008-2011.

Projekt jednak budzi pewne obawy, które zrodziły się przy analizie dostępnych materiałów. Przekroje koryta międzywala wykonano w miejscach powyżej lub poniżej trwałych przeszkód w korycie. Żadne z tych wyliczeń modeli matematycznych nie objęło przewężeń. Całkowite wyłączenie koryta i międzywala Starej Widawy z przepływu wielkich wód poprzez przesunięcie modernizowanego wału bliżej koryta Widawy o ca 100-200 m. spowoduje piętrzenie wód. Decyzja ta wiązała się głównie z ochroną domów jednorodzinnych w Psarach, wybudowanych po 2004 r. w pobliżu prawego brzegu Starej Widawy. W prawdzie zaplanowano wykonanie specjalnych przepustów blokujących przelewanie się wody z Widawy do Starej Widawy podczas przepływów powodziowych to jednak nie daje to gwarancji, że woda nie przedostanie się do starorzecza. Kiedyś w rejonie Wojnowa znajdowały się poldery, które przy dużej fali powodziowej miały przyjąć nadmiar wody. Część tych terenów przeznaczono po budownictwo jednorodzinne. Podobnie na Kozanowie pod budownictwo wielorodzinne przeznaczono tereny depresyjne, gdzie woda w 1997 r. sięgała do I piętra. W ten sposób Wrocław utracił tereny zalewowe, które miały przejąć część wód podczas przepływu fali powodziowej przez miasto.

Podkreślić należy, że modernizacja zabezpieczeń przeciwpowodziowych nie powinna w żadnej mierze pogarszać istniejącego bezpieczeństwa przeciwpowodziowego mieszkańców Wrocławia. Poniżej przedstawiam kilka uwag do projektu modernizacji obwałowań rzeki Widawa.:

1.W projekcie rzędna skarpy wzdłuż ulicy Fryzjerskiej od mostu na ul. Sułowskiej do ostatniego domu nad rzeką osiedla Widawa ma wysokość od 116,08 m (P68) do 115,56 m (P70) n.p.m. jako linię prostą jednostajnie opadającą. Jak widać gołym okiem, są miejsca, gdzie ulica schodzi dużo niżej, nawet do 115,287 m n.p.m.

2.Wysokości istniejącej skarpy na lewym brzegu rzeki Widawy w stosunku do wysokości korony projektowanych wałów są poniżej od projektowanego wału na prawym brzegu od strony Psar w niektórych miejscach nawet o 72 cm.

3.Z otrzymanej dokumentacji projektowej wynika, że rzędne zwierciadła wody powodziowej są poniżej 115,00 m n.p.m. i woda nie powinna wypłynąć na ulicę Fryzjerską. Jednak w czasie powodzi w 1997 r. poziom lustra wody w Widawie sięgał wyżej i wynosił 115,350 m n.p.m.  na wysokości mostku Dekarskiego (ul. Zduńska) przy przepływach o 80 m3/s mniejszych niż w założeniach projektowych.

4.Wyliczenia wysokości zwierciadła wody powodziowej oparte na modelu matematycznym nie uwzględniają sytuacji w terenie tj. zabudowań gospodarskich i mieszkalnych, zagajników na wyspie i zalesionej działce za drugim mostkiem Dekarskim. Obliczenia wykonano w oparciu o geodezyjny aeroskaning z 2010 r., który nie odzwierciedla sytuacji powodziowej w 1997 r.

5.Zawężenie obecnego międzywala o 1/3 tj. około 200 m od strony Psar na wysokości mostów Dekarskich u wylotu ul. Zduńskiej znacznie utrudni przepływ wody powodziowej i spowoduje jej spiętrzenie. Połowa projektowanego przekroju międzywala jest przesłonięta jednolitymi, wysokimi murami w poprzek koryta rzeki, drogą na wyspie pomiędzy mostkami oraz gęstymi zaroślami i trawami.

6.Na wysokości przekroju P71 następuje znaczne zawężenie międzywala a jednocześnie nie przewidziano rozbiórki starego wału na odcinku w górę rzeki. Powstanie wąski przesmyk tamujący swobodny przepływ wody. Planowany do rozbiórki odcinek wału poniżej przewężenia koryta międzywala nie będzie miał większego znaczenia dla swobody przepływu wody na odcinku rzeki między przekrojami P69 a P70. Pozostawienie starego wału spowoduje dalsze utrudnienie przepływów i piętrzenie wody katastrofalnej powodzi. Uzasadnianie decyzji pozostawienia części górnego odcinaka wału ograniczaniem szkód przy tak zwanej powodzi wiosennej i braku konieczności zalewania całego międzywala jest błędne w związku z rozbiórką części wału, gdyż woda i tak wleje się na ten teren w postaci cofki.

7.Na odcinku od przekroju P69 w dół rzeki Widawy od Osiedla Widawa nie przewiduje się oczyszczenia międzywala z zadrzewienia, zarośli i wysokich traw, a w górę rzeki planowane jest udrożnienie koryta doliny Widawy. Spowoduje to zwiększenie prędkości napływu wody, która nie nadąży odpłynąć z uwagi na trwałe przeszkody na wysokości mostków Dekarskich oraz przewężenia na wysokości przekroju P71.

8.Zmiany obwałowań poniżej Osiedla Widawa na wysokości osiedli: Szymanów i Świniar nie dają podstaw do twierdzenia, że woda w rzece Widawa będzie płynąć z większą prędkością niż płynęła w 1997 r. Projektowane obwałowania przebiegają wzdłuż istniejących obwałowań.  Nie obniża się także szorstkości terenu miedzywala poprzez zadrzewienia oraz młodnika sosnowego, który już stanowi zwartą przeszkodę w korycie międzywala.

9.Natomiast zmiany międzywala na wysokości Paniowic będą miały niewielki wpływ na przepływy, gdyż należy pamiętać, że Paniowice to rejon występowania tzw. cofki i wysokość lustra wody w rzece Widawa w tym rejonie zależy od wysokości lustra wody w Odrze.

Przedstawione powyżej uwagi dotyczą bardzo wąskiego zakresu projektowanych zabezpieczeń przeciwpowodziowych w sposób bardzo amatorski i na niekompletnych materiałach. Aż strach pomyśleć, co się będzie działo podczas powodzi, która z pewnością sprawdzi dokładniej wykonane budowle przeciwpowodziowe oraz zweryfikuje projekty. Niestety z przeprowadzonej kontroli NIK w 2015 r. także wynika, że „Wrocław dalej nie jest zabezpieczony dostatecznie przed powodzią. O ile, mimo opóźnień, powoli kończony jest projekt modernizacji Wrocławskiego Węzła Wodnego na Odrze, to nadal mocno opóźnione są prace związane z przebudową kanału przeciwpowodziowego w dolinie Widawy. - Jednak największy problem to prace na górnej Odrze. Opóźnienia w budowie zbiornika Racibórz o kilka lat opóźniają całą inwestycję.”

 

Opracował: Władysław Wąsik

Ta strona używa plików Cookies. Dowiedz się więcej o celu ich używania i możliwości zmiany ustawień Cookies w przeglądarce. Polityka cookies