Rzeka ich matką i całym światem,

a spław dziedziną i celem.

Nie oni Odrą płyną, to Odra w nich płynie.

Jestestwo całe

po burtach

umyka.

Gdy

nurt ich wiedzie,

lżej wtedy,

gdy

pod prąd trzeba,

mitręga wielka.

Viadrus

dolewa i ujmuje wody,

wirami kręci i podnosi fale,

kamienie i mielizy

pod dziób

kładzie.

Nim dotrą do bindugi,

tratwy w pasy

złączą,

nim

ręce opuchnięte

od drygawek i pali

odpoczną,

jest przeprawa jeszcze,

ostróg niebezpieczny.

Baczyć na każdy ruch

muszą,

bo

w łodziach

zboża, sól, korzenie,

towarów różnych

dostatek.

Jakby to poszło na dno,

lepiej nie myśleć.

I cieszy chwila, gdy kończy się rzeka,

przystań ostatnia,

i zapłata czeka.

Radość kupić

dzieciom piernika, jedwabiu żonie, braciom miodu,

na handel ozdoby.

Wesoło wtedy w karczmie,

retmani stawiają,

piwa napić się można do woli,

a z rana łódź oporządzić,

ruszyć z powrotem

do domu.

Co było z lewej, jest z prawej.

I pola, i lasy, i łąki,

dymy przysiółków

i słońce.

Tylko ciemność i gwiazdy w wodzie te same.

One,

siostry serdeczne.

Na „odrzarzy”,

co pędzą życie na tratwach i szkutach,

dla retmana Ryszarda Przesławnego

1667

Już od najwcześniejszych lat Johannes Scheffler widzieć musiał płynące Odrą tratwy i szkuty, które transportowały rozmaite towary w górę rzeki. Wrocław był także miastem portowym. Rzeka w owym czasie nie tylko dostarczała wody, ale też pełniła funkcję ważnego szlaku handlowego. Nic dziwnego, że przywoływali ją w swoich wierszach poeci, jak choćby renesansowy autor Bartolomeus Stein, który w pisanym po łacinie Jedenastozgłoskowcu na cześć Wrocławia wychwalał piękno i pożytki tej rzeki. „Odrzarstwo” w XVII wieku było już dobrze rozwinięte. Zarówno „odrzarze”, jak i mieszkańcy nadrzecznych osad i miejscowości już w starożytności oddawali cześć Viadrusowi. Pytanie o wygląd tego bóstwa stawia we wstępie do swojego wyboru tekstów o Odrze Ryszard Sławczyński. W odpowiedzi czytamy:

Niewiele zachowało się wizerunków, bo i niewiele ich było. W książce Martina Opitza opublikowanej we Wrocławiu w 1625 roku zauważymy na stronie tytułowej postać boga Viadrusa. W pozycji półleżącej, oparty lewą ręką o dzban, z którego wycieka woda. Ma długą brodę, a bujna fryzura symbolizuje szuwary. U dołu widnieje napis: Viader .

Na „odrzarzy”, co pędzą życie na tratwach i szkutach,

dla retmana Ryszarda Przesławnego - 1667 r. pochodzi z książki Roberta Gawłowskiego pt. Boskie światło wydana została przez Akwedukt – Oficynę Wydawniczą Klubu Muzyki i Literatury we Wrocławiu i zawiera 91 utworów poetyckich zapisanych w formie raptularza Johannesa Schefflera, znanego w świecie jako Angelus Silesius, a w Polsce jako Anioł Ślązak. Podmiot, a zarazem bohater wierszy, mówi o różnych okolicznościach życiowych i duchowych, prowadzących go w kierunku tytułowego „boskiego światła”. Obok niego pojawiają się postaci ważne dla jego żywota i mistycznych poszukiwań. Akcja liryczna rozgrywa się w miejscach związanych z biografią Angelusa Silesiusa i takiż porządek przyjmie układ kompozycyjny zbioru (Wrocław, Strasburg, Lejda, Padwa, Oleśnica, Nysa, Lubiąż, Krzeszów). Zbiór układa się w spójną opowieść o jego losach, także na tle ważnych wydarzeń historycznych tamtego czasu, jak np. wojna trzydziestoletnia. Część poetycka została uzupełniona komentarzami autora, kalendarium życia Silesiusa – lekarza, poety, kapłana; słownikiem postaci oraz wstępem i posłowiem. Książka w wersji polskiej, niemieckiej i czeskiej ukazuje się w 400-lecie urodzin Anioła Ślązaka przypadające w roku 2024.

Pozdrawiam serdecznie

Ryszard Sławczyński

Widok Wrocławia od wschodu, litografia, poł. XIX w., autor nieznany.